Family News Service – Jak Jan Paweł II „ukończył” Plac św. Piotra

Mozaika Matki Kościoła na Placu św. Piotra znana jest wszystkim pielgrzymom, rzymianom i tym, którzy śledzą transmisję modlitwy “Anioł Pański” z Papieżem. Niewielu zna jednak jej niezwykłą historię, nie tak odległą w czasie. O roli św. Jana Pawła II i motywach umieszczenia wizerunku na fasadzie Pałacu Apostolskiego opowiada ks. Waldemar Turek, filolog, patrolog i kierownik Sekcji Łacińskiej watykańskiego Sekretariatu Stanu.

Wizerunek Matki Kościoła na fasadzie Pałacu Apostolskiego, fot. ks. Paweł Rytel-Andrianik

ZABRAKŁO MARYI?

O Maryi Matce Kościoła przypomina pielgrzymom przebywającym na placu św. Piotra mozaika, umieszczona wysoko na jednej ze ścian Pałacu Apostolskiego. Dzisiaj trudno byłoby sobie wyobrazić ten fragment oficjalnej siedziby papieży i biur Sekretariatu Stanu bez pięknego wyobrażenia Maryi, podświetlonego w nocy i towarzyszącego wszystkim odwiedzającym to szczególne miejsce. Historia mozaiki nie jest jednak tak odległa i tak skomplikowana, jak dzieje pobliskich budynków. Mocno też wiąże się z pontyfikatem św. Jana Pawła II.

Podczas Wielkiego Tygodnia w 1980 r. papież Polak przyjmował na audiencji kilka tysięcy młodych ludzi, pochodzących z różnych środowisk uniwersyteckich na świecie, pragnących przeżyć Triduum Paschalne w stolicy chrześcijaństwa. Pod koniec audiencji jeden z młodych ludzi miał powiedzieć papieżowi, że widział wiele figur świętych umieszczonych na bazylice św. Piotra i na kolumnadzie Berniniego, ale nie dostrzegł żadnego wizerunku Maryi. Jan Paweł II miał odpowiedzieć, że w takim razie trzeba będzie plac „ukończyć” i wizerunek Najświętszej Maryi Panny umieścić.

Pierwszy projekt przestawiono Janowi Pawłowi II w styczniu 1981 r., ale przez kilka miesięcy nie podjęto żadnej decyzji. Sytuację zmienił zamach na papieża pamiętnego 13 maja 1981 r. Jan Paweł II od początku był przekonany, że przeżył dzięki wstawiennictwu Maryi, i chciał, aby jako wyraz jego osobistej wdzięczności na placu św. Piotra został umieszczony obraz Maryi Panny. Można więc – jak pisze ks. Arkadiusz Nocoń w swojej książce „Śladami Jana Pawła II po Watykanie” – mówić o dwóch powodach pojawienia się wizerunku Maryi na placu św. Piotra: jego dotychczasowej nieobecności w tym miejscu i podziękowaniu za ocalenie Ojca Świętego.

WIEKOWY PIERWOWZÓR

Jednak znalezienie na placu św. Piotra odpowiedniego miejsca na nowy wizerunek nie było proste, bo wiele osób uważało, że przestrzeń ta jest architektonicznie ukończona i nie można pozwolić sobie na jakiekolwiek zmiany. Ostatecznie zdecydowano się umieścić mozaikę, przysłaniając jedno z okien Pałacu Apostolskiego – miejsce to jest dobrze widoczne niemal z całego placu.

Zastanawiano się też nad tym, jaki to ma być wizerunek Maryi. W tym wypadku sam papież zdecydował, aby przedstawić Maryję jako Matkę Kościoła, bo Ona towarzyszy wspólnocie chrześcijan od zarania, zwłaszcza w trudnych chwilach. Jednak tytuł Mater Ecclesiae, czyli Matka Kościoła, był stosunkowo świeży – św. Paweł VI ogłosił Maryję Matką Kościoła 21 listopada 1964 r., na zakończenie III Sesji Soboru Watykańskiego II. Niektórzy z otoczenia papieża i spośród pracowników instytucji watykańskich woleli jakiś obraz z dawniejszych czasów.

Zwrócono w tym kontekście uwagę na pewien fresk przestawiający Maryję Matkę Kościoła, znajdujący się w bazylice św. Piotra, w ołtarzu Matki Bożej della Colonna (dosłownie: z kolumny). Do dzisiaj można go podziwiać w kaplicy bazyliki, znajdującej się w głębi lewej nawy bocznej, blisko ołtarza św. Leona Wielkiego. Nazwa fresku wzięła się stąd, że został on namalowany w XV w. na jednej z kolumn starej bazyliki, a później, po wybudowaniu nowej bazyliki, przeniesiony w obecne miejsce i ukoronowany w 1645 r.

Fresk ten bardzo spodobał się papieżowi Pawłowi VI, który zdecydował o jego odnowieniu i nadaniu mu tytułu Mater Ecclesiae, na pamiątkę wspomnianego już wydarzenia z 21 listopada 1964 r., czyli ogłoszenia Maryi Matką Kościoła, do czego – jak wspomniałem – znacznie przyczynili się biskupi polscy uczestniczący w obradach Soboru Watykańskiego II. Fresk znajdujący się w bazylice posłużył jako model dla planowanej mozaiki. Starano się jak najwierniej go odtworzyć, wzmocniono jedynie wyrazistość kolorów, aby obraz był lepiej widoczny z daleka.

WZROK NA MATKĘ

Mozaika, długa na ponad dwa i pół metra, przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus. Odznacza się bogatą kolorystyką z wyraźną dominacją niebieskiego, złotego i żółtego. Pod wizerunkiem umieszczono na brązowym tle herb papieża Polaka oraz jego zawołanie „Totus Tuus”, a poniżej mozaiki napis „Mater Ecclesiae”. Dzieło zostało wykonane przez prestiżową Watykańską Pracownię Mozaik (Studio del Mosaico Vaticano). Ciekawostką jest, że istniejąca do dzisiaj pracownia, znajdująca się między bazyliką św. Piotra i Domem św. Marty, dysponuje 27 tys. różnych odcieni kamyków, używanych do renowacji zabytkowych mozaik, znajdujących się w wielu kościołach rzymskich, jak też tworzenia nowych.

Papież Jan Paweł II poświęcił wizerunek przed modlitwą „Anioł Pański” 8 grudnia 1981 r. Podkreślił przy tej okazji, że mozaika ma pomóc wszystkim, którzy będą przychodzić na plac św. Piotra, „podnieść ku Maryi swój wzrok i z dziecięcym oddaniem skierować do Niej swoje pozdrowienie i swoją modlitwę”.

Spojrzenie na wizerunek, tak mocno związany ze świętymi papieżami Pawłem VI i – szczególnie – Janem Pawłem II, jest dobrym przypomnieniem dla wszystkich chrześcijan, aby zwracali się do Maryi, Matki Kościoła, prosząc o opiekę nad wszystkimi uczniami Jej Boskiego Syna i nad całym światem.

Ks. Waldemar Turek